Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου «Ο Αίμος ταξιδεύει στα Βαλκάνια», φιλοξενούμε συνέντευξη της συγγραφέως Σοφίας Τσάτσου Νικολούλη.
Κα Τσάτσου αρχικά θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την παραχώρηση αυτής της συνέντευξης. Στο βιβλίο σας ο Αίμος ταξιδεύει στα Βαλκάνια. Για εσάς τι αποτέλεσε έμπνευση γι’ αυτό το συγγραφικό «ταξίδι»;
Πρώτα απ’ όλα θα ήθελα κι εγώ να σας ευχαριστήσω που φιλοξενείτε το βιβλίο μου στο site σας και στην όμορφη παρέα σας. Αφορμή του «ταξιδιού» αποτέλεσαν οι διδακτορικές μου σπουδές στο Τμήμα Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, αλλά και οι μεταπτυχιακές σπουδές στη δημιουργική γραφή. Το βιβλίο δεν αποτελεί μόνο ένα ταξίδι στον πολιτισμό, στα ήθη και στα έθιμα των Βαλκανίων, αλλά κι ένα εργαλείο ανάπτυξης της «εσωτερικής φωνής» του αναγνώστη, καθώς στο τέλος περιέχει και δραστηριότητες δημιουργικής γραφής με αφόρμηση το ίδιο το περιεχόμενό του. Ο Αίμος και η αδερφούλα του η Ροδόπη, οι δύο ήρωες του βιβλίου, με τη ζωντάνια, το χιούμορ, τον αυθορμητισμό και τη δίψα τους για γνώση και περιπέτεια, διαμεσολαβούν ανάμεσα στους βαλκάνιους γείτονές μας και στο παιδί ή ενήλικα αναγνώστη για να του προσφέρουν γνώσεις κι εμπειρίες. Οι δραστηριότητες δημιουργικής γραφής στο τέλος, τον προσκαλούν να «ξαναγράψει» σε πεζό ή έμμετρο κείμενο τα όσα διάβασε υπό το πρίσμα, όμως, των δικών του εμπειριών.
Αν και ανήκουμε στις Βαλκανικές χώρες, ελάχιστα γνωρίζουμε για τις υπόλοιπες. Πώς το αιτιολογείτε;
Είναι αλήθεια ότι, αν και ανήκουμε στα Βαλκάνια, ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε γι’ αυτά. Δε γνωρίζουμε για παράδειγμα ότι έχουμε, πράγματι, μεταξύ μας διαφορές, αλλά και πολλές ομοιότητες, κοινή ταυτότητα και κοινό τρόπο ζωής. Τα Βαλκάνια αποτέλεσαν στο παρελθόν χώρο διαμαχών κι ένοπλων συγκρούσεων, αποδίδοντάς τους μάλιστα και τον χαρακτηρισμό «πυριτιδαποθήκη» της Ευρώπης. Επιπλέον, το σχολείο και μάλιστα τα ίδια τα σχολικά εγχειρίδια καλλιεργούν συχνά ένα έντονο εθνικιστικό αίσθημα, υπερτονίζοντας πολεμικά στρατιωτικά γεγονότα, προβάλλοντας τους γείτονές μας ως «άλλους», διαιωνίζοντας έτσι στερεότυπα και προκαταλήψεις. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, αντί να δίνεται έμφαση στους τομείς του πολιτισμού, της τέχνης και της επιστήμης, ή ακόμα στις περιόδους ειρηνικής συμβίωσης των λαών, διαδίδονται μύθοι και παραλείψεις με πολλές αρνητικές αναφορές για πολλούς λαούς, όπως τους Τούρκους και τους Βούλγαρους. Ζητούμενο, λοιπόν, στην εκπαίδευση είναι να προβληθεί η ανάγκη κοινής προσπάθειας από όλα τα βαλκανικά κράτη για αρμονική συμβίωση και να καλλιεργηθεί ο σεβασμός της διαφορετικότητας και της πολιτισμικής κληρονομιάς.
Με αφορμή το βιβλίο σας τα παιδιά θα μάθουν ιστορικά, γεωγραφικά και λαογραφικά στοιχεία των βαλκανικών χωρών, με ευχάριστο τρόπο. Ως εκπαιδευτικός, τι πιστεύετε πως θα πρέπει να αλλάξει στα εκπαιδευτικά βιβλία, ώστε να γίνουν πιο θελκτικά για τα παιδιά, όπως ένα λογοτεχνικό βιβλίο;
Δε μαθαίνουν όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο, αλλά και ούτε σε όλα τα παιδιά αρέσουν τα ίδια πράγματα. Ενώ ο παραδοσιακός τρόπος μάθησης είναι στενά συνδεδεμένος με τα σχολικά εγχειρίδια, γνωρίζουμε πλέον καλά ότι μια ποικιλία δραστηριοτήτων συμβάλλει στην ανάπτυξη της πολλαπλής νοημοσύνης τους. Είναι με άλλα λόγια απαραίτητο τα σχολικά εγχειρίδια να μη στοχεύουν μόνο στη μετάδοση γνώσεων, αλλά να περιλαμβάνουν πλήθος δραστηριοτήτων ενίσχυσης των οπτικών, ακουστικών, κιναισθητικών, γλωσσικών, διαπροσωπικών κι επικοινωνιακών δεξιοτήτων, για να γίνουν πιο θελκτικά, αλλά και για να βοηθήσουν όλα τα παιδιά να μαθαίνουν πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά. Το λογοτεχνικό βιβλίο, πράγματι, «κερδίζει έδαφος» σε σχέση με το σχολικό εγχειρίδιο και σε έναν άλλο τομέα. Δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να ταυτιστεί με τον εκάστοτε ήρωα, να αναπτύξει τη φαντασία του και να ανταποκριθεί συναισθηματικά. Η αξιοποίηση της δημιουργικής γραφής στο σχολείο μπορεί να βοηθήσει στα παραπάνω, δίνοντας στον μαθητή τη δυνατότητα να εκφραστεί ελεύθερα, να ερμηνεύσει τις εμπειρίες του και να ανακαλύψει τη συναισθηματική του σύνδεση με τον κόσμο.
Στο βιβλίο σας υπάρχουν δραστηριότητες δημιουργικής γραφής. Θα μπορούσατε να μας πείτε παραπάνω λεπτομέρειες για να γνωρίσουμε καλύτερα αυτό τον τρόπο γραφής;
Πράγματι, στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, οι οποίες έχουν ως αφόρμηση το περιεχόμενο του ίδιου του βιβλίου. Έχουν διατυπωθεί πολλοί ορισμοί για τη δημιουργική γραφή, οπότε πολύ συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί μία αυθόρμητη έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων, μία φανταστική ερμηνεία του κόσμου που μέσω της ενεργούς ενασχόλησης με την ανάγνωση και τη γραφή ενισχύει τη φαντασία του εμπλεκόμενου, προωθώντας την αυτοέκφρασή του. Τα παιδαγωγικά της οφέλη είναι πολλαπλά: Αρχικά, βοηθάει στην ανάπτυξη της γλώσσας σε όλα τα επίπεδα και μάλιστα ενθαρρύνει τους μαθητές να «παίξουν» με αυτήν και να την εξερευνήσουν χωρίς φόβο. Επιπλέον, δίνει έμφαση στη δεξιά πλευρά του εγκεφάλου, στα συναισθήματα, ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση, τα κίνητρα, καθώς και τις δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής των μαθητών. Ερέθισμα για δημιουργική γραφή μπορεί να αποτελέσει ένα λογοτεχνικό κείμενο, ένας πίνακας ζωγραφικής, ένα τραγούδι, ακόμα και μια ταινία. Η συγγραφή μιας ιστορίας, ενός ποιήματος, ενός μονολόγου ή διαλόγου, αποτελούν ενδεικτικά κάποιες από τις δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, όπου ο γράφων με πρωτοτυπία, χιούμορ, ευελιξία και κυρίως παιγνιώδη διάθεση διατυπώνει γραπτά τη δική του ερμηνεία μέσα από τη δική του εμπειρία και γνώση.
Λίγο πριν ολοκληρώσουμε αυτή τη συνέντευξη, εκτός από τις ιστορικές, γεωγραφικές και λαογραφικές γνώσεις που θα αποκομίσουν οι αναγνώστες του βιβλίου σας, τι άλλο θα θέλατε να θυμούνται για τις βαλκανικές χώρες και το ταξίδι του Αίμου;
Είναι αλήθεια ότι στο βιβλίο εμπεριέχονται πληροφορίες ιστορικές, γεωγραφικές και λαογραφικές γύρω από τα Βαλκάνια. Ωστόσο, δεν αποτελεί ζητούμενο η μετάδοση των παραπάνω γνώσεων. Μέσα από το βιβλίο επιχειρείται να έρθει ο αναγνώστης σε επαφή με τους γείτονές μας με τρόπο εύθυμο και χιουμοριστικό κάποιες φορές και στη συνέχεια να μετασχηματίσει τα όσα έμαθε σε νέα γνώση με γνώμονα τις δικές του εμπειρίες και συναισθήματα. Με άλλα λόγια αυτό σημαίνει ότι το βιβλίο φιλοδοξεί μέσα από τη γνωριμία μας με τον βαλκανικό πολιτισμό και τις δραστηριότητες δημιουργικής γραφής να βοηθήσει τον αναγνώστη να αναπτύξει τη δική του εσωτερική φωνή, συνδέοντας το γνωστό με το άγνωστο, καθώς και τις προϋπάρχουσες γνώσεις με νέες ιδέες και άγνωστες γλωσσικές δομές.
Σας ευχαριστώ θερμά για τον χρόνο σας!
Σας ευχαριστώ κι εγώ πολύ!
*Το βιβλίο της Σοφίας Τσάτσου Νικολούλη «Ο Αίμος ταξιδεύει στα Βαλκάνια» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Φύλατος σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή.
