Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου Μπορείς να ζεις με τις μισές σου ρίζες;, φιλοξενούμε συνέντευξη της συγγραφέως Δρ. Αριστονίκης Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου.
Δρ. Θεοδοσίου αρχικά θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την παραχώρηση αυτής της συνέντευξης. Ως ψυχολόγος, πόσο συχνά έρχεστε αντιμέτωπη με ιστορίες σαν την Σταυριανής και του Ορέστη;
Κι εγώ σας ευχαριστώ πολύ με την ευκαιρία που μου δίνετε να μιλήσω δια μέσου του παραμυθιού αυτού για το πολύ σημαντικό θέμα της συγκρουσιακής σχέσης των γονιών μετά από ένα διαζύγιο.
Ως ψυχολόγος πολύ τακτικά έρχομαι σε επαφή με ιστορίες σύγκρουσης γονέων αλλά και ιστορίες σύγκρουσης αποφυγής παιδιών με γονείς. Είναι πολύ λυπηρό φαινόμενο αυτό. Ένα φαινόμενο που γίνεται μάστιγα. Είναι κακοποιητικό για τα παιδιά να βλέπουν τους γονείς τους να συγκρούονται και να φέρονται σαν ανώριμα παιδιά.
Ο Ανέστης στην ιστορία παίζει καταλυτικό ρόλο ως διαμεσολαβητής. Ποιος θεωρείτε πως θα μπορούσε να παίξει αυτόν τον ρόλο σε αντίστοιχες, καθημερινές περιπτώσεις;
Ο διαμεσολαβητικός ρόλος του Ανέστη έρχεται να φέρει την λύση στο γόρδιο δέσμο. Ένα γόρδιο δεσμό εγωισμού, πίκρας, απογοήτευσης, πένθους, εγωπάθειας, ανευθυνότητας, ανωριμότητας, ασυνείδητης γονεικότητας. Ήρθε λοιπόν, ως από μηχανής Θεός ο Ανέστης για να εξηγήσει στα παιδιά τι τους συμβαίνει, πώς λέγεται αυτό που νιώθουν, πώς συντελέστηκε. Ο ρόλος που έβαλα σε αυτό το ρόλο ένα παιδί είναι για να τονίσω το αγνό κίνητρο. Το πρόβλημα λύνεται από την παιδοκεντρική οπτική. Το πρόβλημα των ενηλίκων μετατέθηκε στα παιδιά. Τα παιδιά έχουν δικαιώματα. Είναι κακοποιητική πράξη να γονεοποιείται το παιδί, να αποξενώνεται από τον ένα ή και από τους δυο γονείς του.
Τον ρόλο του διαμεσολαβητή μπορεί να τον στηρίξουν διάφορες ειδικότητες που θα τύχουν ψυχοεκπαίδευσης όπως εκπαιδευτικοί, δικηγόροι, κοινωνικοί λειτουργοί, παιδίατροι, παιδοψυχιατροι, ψυχολόγοι. Μέλημα της πολιτείας μέσα από πρακτικές που εκπηγάζουν από ένα επαρκές και βασισμένο στην επιστημονική τεκμηρίωση νομοθετικό πλαίσιο, αλλά κυρίως με βάση τις δομές υποστήριξης και την επάρκεια των υπηρεσιών ψυχικής υγείας καθώς και την εμπλοκή, μέσω διαμεσολάβησης, επιστημόνων με την κατάλληλη εκπαίδευση
Το βιβλίο σας, αν και κυκλοφόρησε το 2018, είναι πιο επίκαιρο από ποτέ, λόγω της συζήτησης για την συνεπιμέλεια. Ποια είναι η δική σας άποψη γι’ αυτό το θέμα;
Στηρίζω την Συνεπιμέλεια. Η σύγχρονη έρευνα συνολικά αναδεικνύει τον χωρισμό των γονέων ως παράγοντα υψηλού κινδύνου, ειδικά όταν προηγείται ή έπεται μια συγκρουσιακή σχέση. Είναι δικαίωμα των παιδιών, ανεξαρτήτως φύλου, όπως επεσήμανε και στο τελευταίο συνέδριο της International Council on Shared Parenting (ICSP), ο Ned Holstein (2019) πρόεδρος της Εθνικής Ομοσπονδίας Γονέων των Η.Π.Α να μεγαλώνουν ισότιμα και με τους δυο γονείς τους.
Η ανάθεση της επιμέλειας των παιδιών στον έναν γονέα συνήθως ταυτίζεται με την ανάθεση του στην μητέρα, στην Ελλάδα και στην Κύπρο, ιδιαίτερα αν το παιδί είναι μικρότερο των 12 ετών. Ωστόσο δεν υπάρχουν επιστημονικές έρευνες που να αποδεικνύουν ότι το παιδί θα λάβει την καλύτερη δυνατή ανατροφή αν μεγαλώνει μόνον με την μητέρα του.
Η διατήρηση και ενίσχυση της σχέσης και με τους δυο γονείς θεωρείται βασικό κριτήριο για μια ισορροπημένη ανάπτυξη (Lamb, 2019) και αναφαίρετο δικαίωμα των παιδιών, με βάση τις αποφάσεις τoυ Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τα ανθρώπινα Δικαιώματα (European Convention on Human Rights) και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του Παιδιού (United Nations Convention on the Rights of the Child).
Οι έρευνες, της McIntosh και του Tornello, σε σχέση με τα βρέφη και τα νήπια που κοιμούνται εναλλάξ (στο σπίτι της μητέρας και του πατέρα), που επεσήμαιναν κινδύνους με τη κοινή φυσική επιμέλεια, έχουν πλήρως κατατριφθεί από την έκθεση Warshak, ως μεθοδολογικά μη έγκυρες, αλλά και κατακριθεί για αλλοίωση και παραπλανητική χρήση δεδομένων από άλλου είδους έρευνες. Η έκθεση Warshak (169 σελίδων) αποδομεί με συστηματικό τρόπο και απορρίπτει όλα τα δεδομένα σχετικά με τους κινδύνους της συνεπιμέλειας για τα πολύ μικρά παιδιά, με βάση, κυρίως τις μεθοδολογικές ανακρίβειες των εργασιών αυτής της ομάδας, υποδεικνύοντας ότι τα συμπεράσματα βασίζονται σε ιδεολογικές προκαταλήψεις (biases), παρά σε ακριβή επιστημονικά δεδομένα (βλ. Franklin, 2016).
Ενώ από την άλλη, οι πλέον πρόσφατες έρευνες αναδεικνύουν την ιδιαίτερη συμβολή του πατέρα αλλά και του κάθε γονέα ξεχωριστά στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών (Fernandes et al. (2019), όταν συλλειτουργούν και συμμετέχουν ενεργά στην ανατροφή, σε ένα σχετικά μη συγκρουσιακό πλαίσιο, ενώ η αποκοπή από την πατρική φιγούρα, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, ενέχει κινδύνους για μη ολοκληρωμένη ανάπτυξη, εφόσον μειώνονται στο ελάχιστο οι αλληλεπιδράσεις με τον γονέα του άλλου φύλου (Amato & Dorius, 2010 Κουρκούτας, 2001).
Ποια λάθη βλέπετε ως ειδικός στη διαχείριση ενός διαζυγίου;
«Οι γονείς μας είναι οι ρίζες μας. Όσο πιο βαθιά είναι η σχέση μας τόσο πιο χαρούμενο είμαστε», όπως αναφέρετε στο βιβλίο σας. Πόσο καλά πιστεύετε πως γνωρίζονται οι σημερινοί έφηβοι με τους γονείς τους;
Όταν ο ένας γονιός επιβάλλει μια αρνητική εικόνα ή μιλάει με απογοήτευση για τον άλλο γονέα στα παιδιά, αυτά εμφανίζουν υψηλότερα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης . Οι γονείς που αντιτίθενται τακτικά στις αποφάσεις του άλλου γονέα παρουσία του παιδιού μπορεί, επίσης, να προκαλέσουν δυσκολίες στο χτίσιμο της εμπιστοσύνης στον εαυτό του (με την ενστάλαξη αρνητικών συναισθημάτων), καθώς και στο αίσθημα προσωπικής ταυτότητας, καθώς τα παιδιά δεν βιώνουν ολοκληρωμένη την σχέση με τον άλλον γονέα (Κουρκούτας, 2001, Murray, 2015). Η διαχείριση του διαζυγίου απαιτεί ψυχολογική υποστήριξη.
Θεωρώ ότι είναι καθήκον της πολιτείας όπου οι γονείς δυσκολεύονται να διαχειριστούν το διαζύγιο τους να επεμβαίνει καθιστώντας υποχρεωτική την ψυχολογική τους ενδυνάμωση και ψυχοεκπαίδευση προκειμένου να μην ταλαιπωρούνται τα παιδιά. Με το παρόν νομικό σύστημα συντηρείται η σύγκρουση και υποβοηθείται η αποξένωση του ενός εκ των δυο γονέων εις βάρος του παιδιού.
Αν γονείς και παιδιά είχαν σε προγενέστερα στάδια ανάπτυξης ποιοτικά συνεκτική σχέση τότε θεωρώ πως υπάρχει το υπόβαθρο για να διανύσουν μαζί φυσιολογικά την εφηβεία. Αν ωστόσο η σχέση αυτή δεν έχει στέρεα δομή τότε δίδεται περιθώριο σε διενέξεις.
Λίγο πριν ολοκληρώσουμε αυτή τη συνέντευξη, θα θέλατε να στείλετε κάποιο μήνυμα στους γονείς;
Να είμαστε ενσυνείδητοι γονείς. Δηλαδή να είμαστε γονείς με επίγνωση της παρούσας εμπειρίας με αποδοχή. Αυτό απαιτεί ωριμότητα και συναισθηματική νοημοσύνη. Τα παιδιά χρειάζονται και τους 2 γονείς για να έχουν μια ισορροπημένη ψυχική ζωή.
Σας ευχαριστώ θερμά για τον χρόνο σας!
*Το βιβλίο της Δρ. Αριστονίκης Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου «Μπορείς να ζεις με τις μισές σου ρίζες;» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Φύλατος σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή.
